Mjere i aktivnosti CBBiH u vrijeme prelijevanja globalne krize
U uslovima globalizacije i sa napretkom u informacionim tehnologijama su izbrisane granice između nacionalnih ekonomija i svjetske ekonomije. Globalizacija je izrasla u svjetski fenomen. Uz mnoge pogodnosti koje globalizacija kao pojava u svjetskom finansijskom sistemu donosi, isto tako globalizacija sa sobom nosi i određene nedostatke, jer globalizacija povećava međuovisnost ekonomija pojedinih zemalja. S obzirom na nestabilnost svjetske ekonomije, ta ovisnost donosi i znatne rizike.
Globalna finansijska kriza, nastala u SAD tokom 2007. godine, ubrzano se proširila sa najrazvijenijih zemalja na čitav svijet, pa tako i na Bosnu i Hercegovinu, zbog finansijske međuovisnosti svjetskih privreda koja sa sobom nosi i neminovnost širenja krize od jedne države do druge. Kao početak prelijevanja svjetske finansijske krize na Bosnu i Hercegovinu može se označiti početak IV kvartala 2008. godine, sa značajnim uticajem na cjelokupan finansijski i bankarski sektor, i kasnijim vrlo brzim prelijevanjem na realni sektor ekonomije. Globalna kriza je imala za posljedicu i velike promjene u monetarnom poslovanju i aktivnostima najznačajnijih svjetskih centralnih banaka, i prirodno je da je morala uticati i na Centralnu banku Bosne i Hercegovine (CBBiH), koja djeluje pod aranžmanom “valutnog odbora”, i koja kao instrument monetarne politike ima na raspolaganju samo obavezne rezerve, sa zabranom davanja kredita, i sa kursom domaće valute koji je fiksiran za EUR.
Kada se razmatra pitanje koje su dostupne mjere monetarne politike CBBiH aktivirane u cilju relaksacije likvidnosti bankarskog sektora u Bosni i Hercegovini u periodu IV kvartal 2008. – 2011. godina, može se navesti sljedeće:
- Sredinom oktobra 2008. donešena je odluka o smanjenju stope obavezne rezerve koju komercijalne banke drže kod CBBiH, sa 18% na 14%, kojom je komercijalnim bankama omogućena dodatna likvidnost u iznosu od oko 727 miliona KM.
- Osim umanjenja stope obavezne rezerve, od novembra 2008. godine sve nove kreditne linije koje komercijalne banke povuku iz inostranstva ne ulaze u osnovicu za obračun obavezne rezerve (mjera je donešena u cilju stimulisanja priliva stranog kapitala u domaći bankarski sektor i davanja dodatnog podsticaja kreditnim aktivnostima komercijalnih banaka).
- CBBiH je donijela odluku o uvođenju diferencirane stope obavezne rezerve na depozite komercijalnih banaka, koja je stupila na snagu od 01.01.2009. godine, prema kojoj stopa obavezne rezerve na depozite koji ulaze u osnovicu za obračun obavezne reserve, a čija je ročnost do jedne godine, ostaje 14%, dok se stopa obavezne rezerve na depozite oročene na period duži od jedne godine, umanjila sa 14% na 10%. Ovom odlukom je oslobođeno oko 370 miliona KM dodatnih likvidnih sredstva za komercijalne banke.
- I u 2009. godini je nastavljeno sa mjerama za podsticanje finansiranja realnog sektora. Tako se od 01.05.2009. primjenjuje odluka o smanjenju stope obavezne rezerve na depozite oročene na period duži od jedne godine sa 10% na 7%, a iz osnovice za obračun obavezne rezerve isključeni su depoziti vlada namijenjeni za razvojne programe.
- Donešena je nova odluka vezana za obavezne rezerve komercijalnih banaka, sa stupanjem na snagu 1. februara 2011. godine, sa smanjenjem stope obavezne rezerve na depozite i pozajmljena sredstva sa ugovorenim rokom dospijeća do jedne godine (kratkoročni depoziti i pozajmljena sredstva) sa 14% na 10%. Ovom odlukom, za komercijalne banke oslobođena su dodatna likvidna sredstva u iznosu od oko 300 miliona KM.
U periodu prelijevanja svjetske finansijske krize krajem 2008. godine registrovana je panika jednog dijela stanovništa vezana za štednju u komercijalnim bankama, tako da je stanovništvo povlačilo novac iz banaka po osnovu svojih štednih računa – iznos od oko 700 miliona u KM ekvivalentu su komercijalne banke isplatile u vrlo kratkom roku. Povećana potražnja stanovništva za deviznom efektivom kod komercijalnih banaka je rezultirala time da su komercijalne banke vršile povećan otkup strane efektive od CBBiH, koja je u cilju olakšavanja cjelokupne situacije vršila prebacivanje strane gotovine iz inostranstva u svoje trezore. Poznato je da u kriznim uslovima raste nepovjerenje u bankarski sistem i da se može očekivati povećano povlačenje depozita iz banaka, te je važno da u trezoru centralne banke postoji dovoljno gotovinskih sredstava kao znak spremnosti da u kriznom periodu zadovolje dodatnu tražnju komercijalnih banaka za deviznom efektivom. CBBiH je u IV kvartalu 2008. godine interventno prebacila 300 miliona EUR gotovine iz inostranstva u svoje trezore, a od toga je 200 miliona EUR dostavljeno komercijalnim bankama, u cilju zadovoljavanja tražnje za deviznom gotovinom,
Vezano za upravljanje investiranim deviznim rezervama, karakteristične su sljedeće najvažnije preduzete mjere u umanjivanju operativnih rizika nastalih svjetskom finansijskom krizom:
- Sa krajem 2007. godine CBBiH je ulagala uglavnom u devizne depozite. Učinjena je značajna diverzifikacija deviznog portifolija u 2008. godini kada je povećan procenat deviznog ulaganja u finansijsku imovinu (vrijednosne papire) klasificiranu kao raspoloživu za prodaju, a tokom 2009. i 2010. godine su učinjeni daljnji koraci u diverzifikaciji deviznog portifolija ulaganjem i u vrijednosne papire koji klasificiraju kao držani do dospijeća, kao i početkom držanja monetarnog zlata. Vođeno je računa i o adekvatnoj geografskoj disperziji investiranih deviznih rezervi.
- Kratkoročni depoziti kod inostranih banaka su u kriznom periodu uglavnom bili prebačeni na držanje u centralne banke (31.12.2007. % držanja u centralnim bankama je bio zanemarivih 7,30%, a 31.12.2010. je iznosio 96,24%), dok je sa krajem 2008. godine, u najkritičnijem periodu, jedan dio depozita bio transferisan u najsigurniju banku na svijetu, Banku za međunarodna poravnanja Bazel (BIS banku) “centralnu banku svih centralnih banaka”, gdje je držano 22,59% svih depozita, a sve to je predstavljalo oprezan i razuman potez u vrijeme razbuktavanja svjetske finansijske krize. Principi sigurnosti, opreznosti i konzervativnosti su bili važniji od mogućnosti ostvarenja većih kamatnih prihoda skopčanih sa potencijalnim rizicima.
- Gledajući po rejtinzima inostranih banaka u kojima se drže kratkoročni depoziti, oni su najvećim dijelom transferisani u banke sa prvoklasnim rejtingom.
- Gledajući po rejtinzima držanih vrijednosnih papira, vođeno je računa da se drže najkvalitetniji i najsigurniji vrijednosni papiri sa najvećim rejtingom.
Centralne banke kao institucije koje drže međunarodne devizne rezerve zemlje treba da upravljaju deviznim rezervama na siguran način, vodeći računa o maksimalnom rejtingu prilikom investiranja deviznih rezervi, a manje o profitabilnosti investicija. Centralnim bankama kao specifičnim monetarnim institucijama profit nije prvenstveni cilj, nego monetarna stabilnost i sigurnost investiranja. Važna je takođe i adekvatna diverzifikacija deviznog portfolija, posebno u vrlo nestabilnim periodima.
Kada se posmatraju zemlje regiona i aktivnosti njihovih centralnih banaka, može se kazati da su to zemlje sa malim, otvorenim tržištima u nastajanju, i uglavnom ih karakteriše čvrsta politika deviznog kursa, bez obzira da li je kurs fiksiran kao kod CBBiH ili sa manjim fluktuacijama. Monetarna politika se uglavnom zasniva na kursu domaće valute prema euru kao nominalnom sidru, a taj monetarni režim je izabran zbog visokog nivoa euroizacije koji obilježava njihove ekonomije, a posebno finansijski sektor s obzirom na to da je veći dio imovine i obaveza bankarskog sektora u euru ili je indeksiran uz euro. Usmjerenjem na stabilnost kursa, monetarne institucije djelimično gube manevarski prostor za vođenje aktivne monetarne politike. Isto tako, mogućnosti onih centralnih banaka koje djeluju kao zajmodavac posljednjeg utočišta značajno su smanjene i ograničene na iznos njihovih deviznih rezervi, jer je većina obaveza komercijalnih banaka u stranoj valuti. U takvoj situaciji, centralne banke se oslanjaju na administrativne mjere kao što su različiti regulatorni zahtjevi kako bi se obezbijedila stabilnost bankarskog sektora i preko banaka ostvario uticaj na domaću privredu. U režimu monetarne politike koji se temelji na stabilnom kursu, monetarne vlasti su dijelom limitirane u svojim nastojanjima da se suzbije uticaj inostranih šokova i stimulišu aktivnosti u realnom sektoru. Smanjivanjem regulatornih opterećenja i time ujedno povećavanjem likvidnosti banaka, centralne banke sa ograničenim uspjehom doprinose neutralizaciji negativnog uticaja vanjskih šokova. Međutim, važno je potencirati da se ovaj djelimični uspjeh mora ocijeniti u kontekstu visokoeuroizovanih malih otvorenih ekonomija u kojima je primarni cilj monetarnih institucija stabilnost kursa. Pogrešno bi bilo kazati da monetarna politika u takvim uslovima nije imala nikakav učinak na aktivnosti u realnom sektoru.
U slučaju Bosne i Hercegovine, Centralna banka Bosne i Hercegovine u okviru monetarne politike kojom upravlja, u periodu 2008 – 2012 poduzela je sve mjere u skladu sa zakonskim ovlaštenjima doprinoseći stabilizaciji stanja, te je koristeći visoku reputaciju i povjerenje koje je izgradila u domaćoj i međunarodnoj javnosti sačuvala povjerenje u bankarski sistem, finansijsku i monetarnu stabilnost prije svega, što je i osnovni cilj i primarni zadatak centralne banke u svakoj zemlji.
Jedna od najuspješnijih porno zvijezda nije bila zadovoljna zaradom: "To nije uredu"
Navijači ismijavaju Riceovu djevojku zbog izgleda, slomljena je obrisala sve fotografije
