"U zbirci gradskog pokućstva Etnografskog muzeja čuva se drvorezbareni namještaj, tri salona, dnevne sobe koje imaju vidnu orijentalnu notu“, rekla je autorica ove izložbe, viši kustos Irena Gvozdenović, ističući kako je izloženi namještaj napravljen u prve tri decenije 20 vijeka u radionicama poznatih drvorezbara, u Konjicu, u Bosni i Hercegovini.
Ovaj namještaj pripadao je srpskim porodicama pravoslavne vjeroispovijesti, viših građanskih krugova, kako kaže Gvozdenović. U prvim decenijama dvadesetog vijeka takve salone su kupovali isključivo pripadnici bogatog sloja, gradskog stanovništva, kao što su bogati trgovci, industrijalci, činovnici, kraljevski oficiri i drugi.
"Između Prvog i Drugog svjetskog rata taj drvorezbareni namještaj je bio izuzetno moderan i tražen u nekim dijelovima tadašnje Jugoslavije, naročito u Srbiji i BiH“, navodi Irena Gvozdenović i dodaje: "Bio je vezan za gradsku kulturu i kupovali su ga pripadnici svih vjeroispovijesti i nacionalnosti“.
Kako navodi autorica ove izložbe, ono što je doprinijelo popularnosti ovog namještaja jeste i narudžbina po kojoj su posle Prvog svjetskog rata, u Stolarskoj zadruzi "Bosna", u Sarajevu, napravljeni enterijeri u orijentalnom stilu za kraljev dvor u Beogradu. Ti enterijeri se danas čuvaju u Etnografskom muzeju u Beogradu jer su 1934. godine dobijeni kao poklon od kralja Aleksandra, aktom uprave dvora.
"Namještaj koji je činio orijentalni salon pripadao je evropskoj kulturi stanovanja i bio je prilagođen evropskom načinu života. Neki elementi i forme koji su korišteni u orijentalnoj kulturi stanovanja čini li su sastavni dio ovih salona, a jedini autentični dio koji je preuzet sa Istoka je peškun“, navodi Gvozdenović.
"Peškun" je riječ koja je pozajmljena iz perzijskog jezika i u prijevodu znači "sto".
Ovaj namještaj sa orijentalnom notom poznat je kao bosanska soba i turska soba. Kako nam je objasnila Irena Gvozdenović, "naziv bosanska soba predstavlja teritorijalnu i kulturnu odrednicu nastanka namještaja, dok naziv turska soba nije imao nikakve veze sa turskim načinom stanovanja, jer je namještaj u stvari bio prilagođen evropskom načinu življenja“.
Za konjički drvorezbareni namještaj, može se reći, kako navodi Gvozdenović, da ga "odlikuje spoj orijentalne kulture, ornamentike i arhitekture, s jedne strane, i evropske kulture stanovanja i načina života, s druge strane".
Utjecaj orijentalne kulture na kulturu balkanskih Slovena
Utjecaj orijentalne kulture na Slovene počeo je još u prapostojbini starih Slovena, koji su živjeli u susjedstvu s Irancima i raznim turskim i staroazijskim narodima. Te utjecaje su kasnije južni Sloveni doneli na Balkan.
"Stari Sloveni su mnoga znanja primili iz asirsko-vavilonske kulture, a južni Sloveni su po dolasku na Balkasko poluostrvo i u Podunavlje, mnoga znanja primili posredstvom starobalkanskih naroda i posredstvom grčko-rimske kulture", ispričala je Irena Gvozdenović.
Međutim, kako navodi Gvozdenović, "prava simbioza i prožimanje kulturnih elemenata južnih Slovena i orijentalne kulture nastaje doseljenjem južnih Slovena na Balkan i u Podunavlje. Taj proces trajao je više od hiljadu godina i prestao je završetkom osmanske vlasti nad balkanskim Slovenima 1912."
Osmanlije su na Balkan pored svoje kulture doneli i arapske i perzijske uticaje, a sa njima i neke kulturne elemente iz Indije, a možda i iz Indonezije.
Prema riječima Irene Gvozdenović pored mnogih kulturnih utjecaja, vrlo su značajni orijentalni elementi u arhitekturi. Stambena arhitektura, gradska, kao i seoska, primila je mnoge elemente s Istoka.
"Vrlo je veliki utjecaj Orijenta u unutrašnjem uređenju kuće, naročito u gradskim sredinama. To se oslikava u delovima enterijera, pokućstva i posuđa, kao npr. dolapi, minderi, sećije, mangali, ćilimi, metalno posuđe-ibrici, demirlije, buhurdardi, posuđe od keramike", navodi autorica izložbe.
Počeci drvorezbarstva kod južnih Slovena
"Kod Slovena je drvorezbarstvo kao vid domaće radinosti bilo razvijeno već u doba doseljavanja“, kazala je Gvozdenović i dodala: "Konjički kraj je uvek bio bogat šumom i pogodovao je izradi raznovrsnih predmeta od drveta. Seoski majstori su u početku izrađivali i ukrašavali predmete koje su koristili za ličnu upotrebu".
Vještiji i sposobniji majstori, kasnije su se formirali u seoske zanatlije, izrađujući i prodajući drvene predmete. Do austrougarske okupacije BiH 1878., konjičke seoske zanatlije bili su poznati samo po bosanskohercegovačkim vašarima, kao i u nekim krajevima Srbije i Dalmacije. Državni činovnici austrougarske uprave primijetili su raznovrsne predmete od drveta i 1904. godine, u selu Bijela, organizovan je prvi zvanični drvorezbarski kurs.
Najistaknutije rezbare konjičkog kraja, austrougarska vlast je slala na međunarodne sajmove da pokažu svoje umeće i izlože svoje radove. Ti sajmovi su, krajem 19. i početkom 20. vijeka, održavani u velikim gradovima, poput Beča, Budimpešte, Trsta, Pariza, Brisela.
"U ovaj kraj, vještinu drvorezbarstva doneli su neškolovani zemljoradnici iz Hercegovine, koji su uglavnom bili pravoslavne ili muslimanske vjeroispovijesti, a kasnije je bilo i onih koji su bili katoličke vjeroispovijesti“, navela je viši kustos Etnografskog muzeja.
Način izrade drvorezbarenog namještaja
"Izuzetno drvorezbarstvo konjičkih majstora je specifično, odlikuje ga posebni likovni izraz, oblikovanje predmeta i formi, umjetnička preciznost izrade, kao i posebna ornamentika i ukrašavanje", rekla je Irena Gvozdenović.
Prema njenim riječima, "Sarajevska škola" bila je poznata po visokokvalitetnoj izradi rezbarenog namještaja, smatralo se da ima previše "akademizma". Ona je bila uzor konjičkim drvorezbarima, čiji su se radovi razlikovali po tome što je u konjičkom drvorezbarstvu bilo pomalo tehnički nedotjeranih rezbarija.
Islamska i orijentalna arhitektura izvršila je veliki utjecaj na ornamentiku i formu konjičkog nameštaja, koji je spajao balkansko-orijentalne elemente i evropski stil življenja.
"Najčešći oblici i forme bogate orijentalne arhitekture bili su razni lukovi sa sakralnih i profanih građevina. Postoje tri osnovne vrste, šare konjičkog drvorezbarstva: bosanska šara, arapska šara i duboka šara“, objasnila je Gvozdenović.
Bosansku šaru odlikuje spoj elemenata seoske drvorezbarije i rezbarenih motiva enterijera orijentalne kuće. Arapska šara je u Konjicu u upotrebi od 1903. godine, a predstavlja spoj isprepletanih geometrijskih i stilizovanih floralnih motiva. Duboku šaru odlikuju floralni motivi, najčešće vinova loza s plodovima, hrastov list sa žirom i određeno voće. Ona je ujedno i najteža za izradu od sve tri vrste.
Saloni u Etnografskom muzeju u Beogradu
U Etnografskom muzeju u Beogradu nalazi se salon Olge Kuković koja je rođena 1910. u Sarajevu, a 1946. godine se preselila u Beograd gde je donela i orijentalni namještaj.
Orijentalni salon gospođe Kuković je primjer visokog drvorezbarstva, izrađen je od orahovine i ukrašen arapskom šarom.
U ime svoje tetke Mirjane Krstić, Danilo Drobac je poklonio muzeju, takođe, kompletni salon, čiji su predmeti ukrašeni dubokom šarom, a izrađen je od orahovine.
Jasmina Puljo je 1991. godine zaviještala muzeju neke predmete turskog salona koje je posjedovala.
Pored ovih predmeta, Etnografski muzej u Beogradu poseduje i Bosansku sobu iz Novog dvora koju je kralj Aleksandar I Karađorđević poklonio muzeju 1934. godine.
Sve ukupno u muzeju se čuva četrdeset i devet predmeta koji čine orijentalne salone. Izložba ovog namještaja bit će otvorena do 8. decembra.
Jedna od najuspješnijih porno zvijezda nije bila zadovoljna zaradom: "To nije uredu"
Esma Numanović predstavila album prvijenac: "Blista" je prava muzička poslastica
