Foreign Policy: Rat u BiH bio je temelj za jačanje desničarskih pokreta u Evropi
U tekstu se navodi da su sovjetska invazija na Afganistan i kasniji građanski ratovi bili snažna polazišna tačka za stvaranje islamističkog radikalizma. Tu se nalaze i mnogi drugi ratovi, od Čečenije do Iraka.
Međutim, navode da je jedan konflikt koji je oblikovao tok globalnog ekstremizma i terorizma previđen. Značajan udio sadašnjeg globalnog ekstremizma desničarskih pokreta "skuhan" je u peći balkanskih sukoba 90-ih godina, posebno u bosanskom ratu.
"Muslimanska strana ove priče je dobro poznata. Vojnim pokretima bosanskih muslimana pridružile su se hiljade stranih dobrovoljaca. Neki su bili i novi regruti iz Zapadne Evrope, dok su drugi bili veterani džihada u Afganistanu protiv sovjetske invazije 80-ih godina. Borilačke vještine koje su razvili strani dobrovoljci u ratu, kontakti s drugim borcima iz cijelog svijeta i radikalizacija oružane borbe postavili su temelje za stvaranje mreže ekstremističkog nasilja s kojim se svijet suočava sve do danas", navodi Foreign Policy.
Međutim, ovi događaji nisu bili svojstveni samo za muslimansku stranu u sukobu. U članku se ističe da se hiljade dobrovoljaca iz cijele Evrope također pridružilo pravoslavnoj vojsci bosanskih Srba i katoličkoj vojsci bosanskih Hrvata.
"Hrvatska strana je posebno privukla mnoge neonaciste s čitavog kontinenta tokom ovog perioda. To je bilo u manjoj mjeri zahvaljujući odluci nacionalne vlade u Zagrebu da kao nacionalne simbole prikaže simbole NDH, fašističkog ogranka režima Trećeg Rajha, iz Drugog svjetskog rata", dodaje se.
Kao i s muslimanskim dobrovoljcima, kršćanski veterani su se nakon rata vratili u svoje zemlje, radikalizirali i spremili za novu akciju. Barem su neki od ovih veterana postali temelj stvaranja novih desničarskih pokreta koji su se vremenom pretvorili čak i u moćne političke snage. Jedan od najupečatljivijih primjera je Zlatna zora u Grčkoj. Poznato je da su ključni članovi Zlatne zore učestvovali u srebreničkom genocidu nad Bošnjacima 1995. godine.
Kao i s muslimanskim dobrovoljcima, evropske vlade su veoma sporo prepoznale prijetnju koju su ovi radikalizirani veterani predstavljali u svojim vlastitim društvima nakon povratka. Mnogi u Grčkoj u to vrijeme, uključujući i ljude u vladi, lionizirali su grčke sudionike u masakrima, posebno po religijskim i ideološkim linijama. Isto je važilo i u mnogim zemljama istočne Evrope, posebno u Ukrajini, Rumuniji i Rusiji, te u određenim krugovima u Zapadnoj Evropi.
"Nijedna evropska vlada nije postupila po poznatim programima za deradikalizaciju i reintegraciju boraca koji se vraćaju u društvo. Ta ideja nije bila ni na dnevnom redu niti je postojala bilo kakva pravna odgovornost za zločine koje su ti ljudi počinili. Ako ništa drugo, neki od boraca su bili nagrađeni sa slavom i političkom platformom za budućnost. Ovaj neuspjeh proizveo je isti tip ljudi i mreže radikalnog ekstremizma na evropskoj desnici kao što se dogodilo sa 'islamističkim terorizmom'", navodi se u članku.
Foreign Policy dodaje da je spisak terorista i nacionalističkih radikalnih propagandista koji izlaze iz bosanskog rata ili ga nadahnjuju opsežan. Oni u tekstu ukazuju na neke od najprepoznatljivijih figura iz posljednje dvije decenije kao što su Jackie Arklov, Šveđanin koji se borio za katoličke Hrvate, pa čak i, indirektno, Anders Breivik, počinitelj najgoreg terorističkog napada u norveškoj historiji u 2011. godini.
Arklov je, naprimjer, bio liberijsko-švedski neonacista koji se pridružio HVO-u, koji je vršio brutalna mučenja u hrvatskim koncentracionim logorima u Hercegovini. Iako je prvobitno uhapšen, nakon godinu dana je pušten te se vratio u Švedsku, gdje je oslobođen krivice zbog nedostatka dokaza. Kasnije je osnovao neonacističku grupu u Švedskoj s još dvojicom ekstremista. Nedugo zatim uhapšeni su i osuđeni za ubistvo dva švedska policajca 1999. godine.
Nasuprot tome, Breivik se nije borio u ratovima. Međutim, njegov ideološki pogled kasnije je uveliko inspirisan ekstremistima pravoslavnih Srba, a tema koja se stalno ponavlja u njegovom razmišljanju je pojam vječnog rata između evropskih i islamskih civilizacija.
Posebno su neke izjave Radovana Karadžića bile ideja vodilja evropskih desničara, a upravo je takvo razmišljanje utjecalo na opću tendenciju ka genocidnim stavovima posebno među Srbima tokom balkanskih ratova, a koja se kasnije razvila i u današnjem sveprisutnom poimanju među evropskom i američkom krajnjom desnicom tzv. velike zamjene - ideju da se bijela evropska kultura, civilizacija i rasa istiskuju u Evropi od muslimanskih migranata, što zauzvrat opravdava nasilnu odmazdu.
Breivik je učinio balkansku vezu eksplicitnom kada je, u svom manifestu, pohvalio Karadžića, rekavši da će ga za njegove napore da se Srbija oslobodi islama uvijek pamtiti kao časnog križara i evropskog ratnog heroja.
"Balkanski ratovi, a posebno onaj u BiH, bili su neki od prvih sukoba koji su se emitirali uživo na televiziji i ono što je čitav svijet vidio su brutalni zločini i masakri, uključujući i otvoreni genocid počinjen nad bošnjačkim muslimanskim stanovništvom. Paravojne formacije s više ili manje državne podrške mogle su da postave kampove, muče, siluju, ubijaju i spaljuju vjersku i kulturnu baštinu dok je tzv. slobodni svijet samo gledao. Gledali su sa užasom, ali sve što su radili bilo je gledanje - pasivno i nemoćno", poručuje se.
Također, u članku Foreign Policyja se navodi da će proći još pet godina prije nego što SAD i Zapad interveniraju protiv Srbije, a više od decenije dok se ne dostigne pravda. U međuvremenu, prenošenje genocida putem televizije bio je veliki faktor mobilizacije za ekstremiste sa svih strana.
Utjecaj duhanskog dima na odjeću i čulo okusa: Šta su otkrili Stankica Stojanović i Eldar Resić
