BiH
206

Dan kad su pripadnici Handžar divizije digli pobunu u njemačkoj vojsci

FENA
Na današnji dan prije tačno 70 godina, pripadnici 13. pionirskog bataljona 13. SS "Handžar" divizije njemačke vojske, porijeklom iz BiH i Hrvatske, pobunili su se u francuskom gradu Villefranche de Rouergueu u kojem su bili stacionirani i nekoliko sati su kontrolirali grad.

Smatra se da je to bila prva organizirana pobuna u njemačkoj vojsci u Drugom svjetskom ratu, a Radio London tom prilikom je javio da je Villefranche de Rouergue jedini oslobođeni grad u zapadnoj Evropi.

Činjenicu da se radi o prvoj pobuni u okviru njemačkih oružanih snaga u Drugom svjetskom ratu naglašava u izjavi za Fenu i historičar, predavač na Odsjeku za historiju Filozofskog fakulteta u Sarajevu, i potpredsjednik Saveza antifašista i boraca narodnooslobodilačkog rata BiH dr. Salmedin Mesihović.

Kaže da se može reći da je ovaj događaj bio antifašistički i zbog veza pobunjenika s francuskim pokretom otpora. Također smatra da ima mjesta obilježavanju ovog događaja i zbog toga što su pobunjenici većinom bili prisilno mobilizirani.

Dr. Mesihović također ukazuje na činjenicu da nakon ovog događaja nije bilo pobuna u njemačkim oružanim snagama sve do atentata na Adolfa Hitlera koji je 20. jula 1944. izveo Claus Graf Schenk von Stauffenberg, a da je jedan od uzroka propasti pobune bila izdaja divizijskog imama Halima Malkoča.

Ferid Džanić, Božo Jelenek, Luftija Dizdarević i Nikola Vukelić su aktivno planirali pobunu protiv SS divizije i svoju priliku su iskoristili u septembru 1943. godine. Plan je bio pobiti njemačke oficire i s ostatkom simpatizera se priključiti francuskom pokretu otpora. Dizdarević i Džanić su ubijeni tokom pobune, a Vukelić je zarobljen. Drugog dana Nijemci su vratili kontrolu nad gradom, a pobunjenici su smaknuti i pokopani na obližnjem Polju mučenika. Strijeljani su: Nikola Vukelić, Mujo Alispahić, Meho Memišević, Philipp Njimać, Ivan Jurković, Alija Beganović, Mustafa Morić, Sulejman Silajdžić, Jusuf Vučjak, Zemko Banjić, Efraim Basić, Ismet Cefković i Uzeir Mehičić.

Izgradnju spomen-parka u Villefranche de Rouergue, koji je svečano inauguriran 2006. godine, finansirale su francuske i hrvatske vlasti. Tada je svečano otvoren i spomenik kipara Vanje Radauša, izrađen još 1952. godine, ali koji je tada bio preusmjeren na Pulu po nalogu savezne vlade u Beogradu.